Jirmi ykn jirma mukaa siiqqee mukaa isa guddaa mukaati. [1] .
Jirma gahee hedduu qaba. Gonfoo mukaa kan deeggaru yoo ta'u, hundee mukaa baala mukaa wajjin wal qabsiisa.
Jirmi isaa gogaa gosa adda addaatiin (gosa mukaa irratti hundaa’uun) kan uwwifame dha. Gogaa jalatti, tuuta ujummoo ykn tuuboo lama kan mukti dhangala’oo dabarsuudhaaf itti fayyadamu jiru. Ujummoonni ykn tuuboonni kun naannoo gama tokkoon tokkoon kaambiyeemii kan uumaman yoo ta’u, kunis seelii battalumatti gogaa jalatti argamudha. Meeshaaleen ykn ujummoolee kanneen armaan gadiiti:
- Zaayileemiin bishaanii fi soorata hundee irraa gara baalaatti ol ba’uuf kan ooludha.
- Filoomiin sukkaara baala irraa oomishame baala irraa gara hundee gadi dabarsuudhaaf kan gargaarudha.
Qabiyyee
Girgiddaa waggaa jirma mukaa keessatti
Kaambiyeemiin birraa keessa hojjechuu yeroo jalqabu, ujummoon isaa kan mukaa guddaa ta’e, akkasumas ni qalla’a. Birraa keessa biqiltuu fi baala baala uumuuf kan oolu dhangala’aa mukaa baatachuuf qophaa’aa jiru. Muka sadarkaa kanarra jiru muka birraa jedhamuun beekama. Sochiin kun suuta jedhee yeroo dhaabbatu ujummoon kun guddinaan xiqqaachaa xiqqaa fi furdaa ta’a. Kunis muka gannaa jedhamuun beekama. Garaagarummaan muka birraa fi muka gannaa gidduu jiru girgiddaa mukaa uuma. Gingilchaan kun waggaa waggaan kan uumaman siʼa taʼu, kanaanis yeroo argamutti umriin mukaa akka beekamu ni hayyama.
Gingilchaan mukaa mukkeen sababa jijjiirama ho’aa (ykn, haala tokko tokko keessatti, gogiinsa) irraa kan ka’e birraa keessatti guddina tasa kan isaan mudatu qofa irratti kan uumamudha. Mukkeen marsaa guddinaa fi dhaabbii tasa kana hin mudanne keessatti girgiddaan kan uumamu yoo ta’u, mukkeen saffisa dhaabbataa ta’een guddatan kan akka muka bosona roobaa tiroopikaalaa keessatti girgiddaan arguun baay’ee rakkisaadha.
Muka onnee
Mukti kun akkuma guddachaa deemuun, ujummoowwan mukaa fi seelonni yeroo tokko dhangalaʼaa sana geejjiban dulloomanii duʼu. Yeroo kun ta’u sababa reezinii ykn taaniinii mukaan oomishame keessatti marfamuu isaaniitiin ni dukkanaa’u. Erga kun ta’ee booda kutaan du’e sun waan muka onnee jedhamuun beekamu uuma. Kaayyoo muka sassaabuun muka oomishuuf, faayidaa guddaa kan qabu muka onneeti.
Dutuu
Sana malees kaambiyeemiin biraa ujummoolee dhangala’oo geejjibsiisan oomishuuf jira. Kaambiyeemiin inni biraan naannoo alaa jirmaatti laayibara eegumsaa gogaa, laayibara ija namaatiin baay’ee mul’atu fi isa tuquu dandeenyu (ykn hammachuu dandeenyu, yoo akkasitti garagalee) uuma. Gosti gogaa isaa akka gosaatti garaagarummaa guddaa qaba, haphii fi waraqaa irraa kaasee hanga jabaa, furdaa fi citaa.
Faayidaa jirma mukaa gosoota mukaa bira darbaniif
Jirmi mukaa kutaa ijoo mukaa oomisha mukaatiif ooludha. [1] Yeroo murame, jirma mukaa yeroo baay’ee muka jedhama.
Yeroo tokko tokko, akkuma sirooppii meeppii walitti qabuutti, dhangalaʼaan sun jirma mukaa irraa fudhatamee nama nyaachisa .
Jirmi mukaa bineensota akka simbirroo, ilbiisota, hoosistoota xixiqqootiin jiraachuu danda’a. Kunis gogaa jala ykn irratti, jirma keessaa yeroo qaawwi uumamaan uumamu ykn uumamu ykn walitti hidhamiinsa jirmaafi damee gidduu jiru keessatti ta’uu danda’a.
Gosoonni biqiltootaa tokko tokko akka bifa deeggarsaatti fayyadamu, jirma mukaa irratti ykn naannoo isaa ni guddatu. Yeroo tokko tokko kun kan wal-nyaatinsaa (symbiotic) yoo ta’u, yeroo tokko tokko miidhaa kan hin qabnee fi yeroo tokko tokko miidhaa kan geessisudha.